Vaste communicatiepatronen om flexibel te gebruiken

Vaste communicatiepatronen hebben we allemaal

Een van de belangrijkste communicatiemodellen is de Roos van Leary. Het model is tijdloos en altijd, maar  dan ook écht altijd van toepassing. Timothy Leary (1920-1996) is degene die dit heeft onderzocht en beschreven. Leary, een Amerikaan, zoon van een tandarts, studeerde psychologie en gaf colleges op Harvard. Een prachtige uitspraak van hem over die periode, waar hij later met een heel andere bril op terugkeek zegt veel over zijn eigen ontwikkelingsproces, dit is vrij vertaald:

“Ik was een anonieme geïnstitutionaliseerde medewerker die iedere ochtend naar zijn werk reed, aansluitend in de lange rij van auto’s en iedere avond weer naar huis ging om een drankje te nemen, zoals miljoenen andere middenklasse, liberale intellectuele robots.”

Leary kwam er door onderzoek en observatie achter dat mensen altijd op een bepaalde manier op elkaar reageren met vaste communicatiepatronen. Wanneer de een  zus doet, reageert de ander zo. Je hebt twee soorten kenmerkend gedrag in de interactie, de communicatie met anderen:

• Gedrag die de hiërarchie, rangorde weergeeft. Wie is er leidend, dominant en wie is meer volgend, bescheiden.
• Gedrag dat laat zien of je meer gericht bent op samenwerking of op het sterk opkomen voor het bereiken van je eigen doelen.

Leary heeft dit in zijn model beschreven als:

BOVEN versus ONDER gedrag en SAMEN versus TEGEN gedrag. Op die manier krijg je twee assen en vier kwadranten waar je alle communicatie die je om je heen ziet in kunt plaatsen. Waarin je ook je eigen communicatie in verschillende situaties kunt plaatsen.

Nu denk je wellicht dat je als leidinggevende altijd boven- en samengedrag zou moeten vertonen, simpelweg omdat dit je rol is. Die gedachte klopt niet. Ieder gedrag kan passend zijn, het ligt aan de situatie waar je in zit, wat het meest effectief is op dat moment. Begin je met leidinggeven, koop dan m’n boek om nog meer te leren!

Vaste communicatiepatronen in je omgeving

Let maar eens op deze vaste communicatiepatronen in je omgeving. Je ziet het overal waar interactie plaatsvindt. Thuis, op het werk, op de TV. Of let er eens op bij jezelf, merk in een gesprek eens op waar je zit. Wat natuurlijk het allerbelangrijkste is, of je met jouw gedrag in die specifieke situatie ook je doel bereikt. Weten wát je wilt bereiken helpt natuurlijk om het model goed te kunnen gebruiken. Stel dat een gesprek niet goed loopt, het gaat niet de goede kant op, niet de kant die jij graag wilt. Dit is een goed moment om je dit model voor de geest te halen en vast te stellen wat doe ik nu, waardoor het niet loopt. Wat zou ik anders kunnen doen, zodat het gesprek wel weer de goede kant opgaat.

Verder met het model

Boven-tegen gedrag

Wanneer je boven-tegen gedrag vertoont ben je in ieder geval dominant, duidelijk aanwezig, je weet wat je wilt bereiken en hebt een sterke mening die je vol overtuiging uit. Of de anderen er in mee gaan, is op dat moment niet zo belangrijk, je wilt je doel bereiken. In sommige situaties natuurlijk prima om te doen. Op het moment dat jij iets uitlegt, je visie duidelijk maakt, de koers wilt bepalen, een bepaalde richting op wil. In deze situaties heb je dominant leidend te zijn.

Boven-samen gedrag

In situaties dat je boven-samen gedrag vertoont houd je rekening met de ander. Je hebt de koers uitgezet, de richting bepaalt en wilt wel graag samen met anderen je doel bereiken. Je luistert wat de ander te zeggen heeft, hebt aandacht voor je gesprekspartner. Hoe kijkt hij of zij er tegenaan. Je bent nieuwsgierig. Je helpt de ander zijn gedachten en mening te uiten door vragen te stellen. Welke ideeën, aanvullingen zijn waardevol om mee te nemen.

Samen-onder gedrag

Samen-onder gedrag is heel waardevol in situaties dat jij bijvoorbeeld graag wilt dat een ander meer verantwoordelijkheid neemt. Bijvoorbeeld als een medewerker telkens bij jou komt om te vragen hoe iets moet terwijl  dit niet nodig is, gezien de kennis en ervaring. Hoe kun je meer eigenaarschap kweken, meer leidend gedrag bij de ander. Eigenlijk heel simpel en voor leidinggevenden direct het moeilijkste. Namelijk door te zeggen: ik weet het ook even niet en vervolgens je mond houden. Op deze manier stimuleer je de ander de leiding te nemen en zelf met oplossingen te komen.

Tegen-onder gedrag

In situaties die spannend zijn, waar je het gevoel hebt dat anderen over je heen walsen, heb je op te komen voor je eigenbelang.  Je hebt tegen-onder gedrag te vertonen. Jij bent er ook nog, jij wilt ook een bepaald doel bereiken. Je wilt dat er rekening wordt gehouden met jouw gevoelens en mening. Het kan toch niet waar zijn dat de organisatie zomaar een koers gaat varen waarbij ze geen rekening houd met jouw belang of het belang van je afdeling. In die situaties is het superbelangrijk om op een duidelijke manier aan te geven dat je het er niet mee eens bent en waarom niet.

Het allermooiste van het model is dat het automatisch gaat. Aanvallend gedrag lokt verdedigend gedrag uit. Leidend gedrag lokt volgend gedrag uit en andersom. Ik nodig je van harte uit, de komende dagen eens te letten op het gedrag dat je om je heen ziet. Wat doe ik zelf, wat doet de ander én het allerbelangrijkste, past het in deze situatie. Is het effectief? Zo nee, wat kan ik zelf anders doen om een andere reactie uit te lokken.

Wil je hier eens verder over praten? Neem dan contact met me op!